De gevaren van online leven
We leven in een maatschappij waar iedereen non-stop bereikbaar is. Het grootste deel van onze bevolking heeft een account op Facebook, Twitter, Instagram en Snapchat. Sommigen maken bijzonder vaak tot overmatig gebruik van die sociale media. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat juist die mensen meer kans maken op een depressie of een burn-out. Maar wat houden de gevaren van deze moderne hype nu concreet in?
Ook digitaldetox coach Christine Wittoeck ziet een probleem: “Depressieve mensen zoeken vaak de toevlucht naar sociale media. Ze willen gezien worden en tot een groep behoren. Maar zo voeden ze juist hun depressie. Op Facebook komen ze enkel in contact met het geweldige leven van hun vrienden. De prachtige natuurfoto’s, statussen over lekkere etentjes en lachende kinderen, zijn niet bevorderend. Zulke Facebookposts geven hen de indruk dat iedereen het goed heeft, maar zij niet.” Wie merkt dat hij overmatig gebruik maakt van sociale media, probeert hierin best wat te reduceren.
Een recent Amerikaans onderzoek, van de universiteit van Pittsburgh, vermeldt depressie en sociale media in een adem. Wat niet wil zeggen dat Facebook of Twitter mensen depressief maakt. "Het kan namelijk zijn dat je altijd al aanleg had voor depressiviteit, en dat dat gevoel door sociale media versterkt wordt," aldus de Amerikaanse wetenschappers. Vooral bij jongeren wordt depressie gevoed door overmatig gebruik van sociale media. Maar wat is nu juist overmatig gebruik? Iemand die meer dan een uur per dag spendeert aan apps en minstens dertig keer per week surft naar een bepaalde site, komt in de gevarenzone. Duizend mensen tussen 19 en 32 jaar werden ondervraagd over hun sociale mediagebruik. Het onderzoek bewees dat mensen die te lang op sociale media ronddwalen, twee tot bijna drie keer meer kans hebben op een depressie. Volgens professor Brian A. Primack gaan depressieve mensen ook meer sociale media gebruiken: er is dus sprake van een vicieuze cirkel.
The fear of missing out
De iets oudere generatie gaat zelfs nog een stapje verder, zij krijgen daarentegen genoeg van sociale media. FOMO maakt stilaan plaats voor JOMO, the Joy of Missing Out. De tegenbeweging pleit voor meer offline genieten. Altijd online en bereikbaar zijn is nu eenmaal vermoeiend.
Hoewel velen al beter omgaan met sociale media, is er wel degelijk stof tot nadenken. Zaken zoals privacy, cyberpesten, bodyshaming en oversharing moeten in de gaten gehouden worden. Tieners laten namelijk te veel van zichzelf los op het internet en stellen zich zo erg kwetsbaar op. Hoe makkelijk is het wel niet om iemands zelfbeeld naar beneden te halen via Instagram? De resultaten leggen de gevaren bloot van sociale media, maar bevestigen gelukkig ook dat het nog niet zo slecht gesteld is met de jeugd.
Het befaamde FOMO-syndroom (Fear Of Missing Out), wordt ook genoemd tussen de gevaren van sociale media. Wie obsessief e-mails en sociale media opent, zou wel eens kunnen vloeken wanneer er eens geen mogelijkheid is tot checken. Dit gedrag leidt in vele gevallen tot nog meer stress. Er ontstaat een constante illusie dat je iets levensbelangrijk gemist zou hebben. Niet alleen werknemers maar ook jongeren lijden -vaak zonder het te weten- aan dit syndroom. Common Sense Media, een Amerikaans onderzoeksbureau, heeft een enquête afgenomen bij duizend jongeren tussen dertien en zeventien jaar. Daaruit resulteert dat een op de vier jongeren een zware sociale mediagebruiker is, meermaals per dag naar Facebook surft en daar ook nog eens lang blijft hangen. Het is ietwat geruststellend dat slechts 5% van alle ondervraagden zich inderdaad geïsoleerd en ongelukkig voelt wanneer ze eindeloos op Facebook of Instagram scrollen. Een groter aantal (10%) geeft aan dat sociale media juist een positief effect hebben op hun dagelijkse leven. Facebook en andere kanalen of apps maken zo’n belangrijk deel uit van hun leefwereld dat veel jongeren niet meer weten wat te doen zonder smartphone.
De grote meerderheid, maar liefst 80%, biecht op onverschillig te zijn voor de effecten van sociale media, hoe lang ze er ook aan spenderen. Wel is iedereen het erover eens dat relaties en vriendschap sterker geworden zijn, dankzij online contact. Het is echter niet zo dat deze digital natives, jongeren die opgegroeid zijn met sociale media, dat online contact verkiezen boven een namiddag rondhangen. Wanneer tieners samen afspreken is er ook ruimte voor dat online leven: even Facebook checken, snel een foto op Instagram posten of een Snapchat sturen naar andere vrienden. Het is interessant dat veel jongeren meer genieten van momenten die ze samen delen, en dat wanneer iemand dan te veel zijn of haar Facebook checkt, dit sommigen irriteert.
Gebruik van sociale media bij jongeren
Constante bereikbaarheid
Niet alleen sociale media, maar ook de bijhorende constante bereikbaarheid vormt een gevaar. De burn-out is sinds september 2014 wettelijk erkend in België. Heel wat mensen krijgen er vroeg of laat mee te maken. Een burn-out heeft drie opvallende kenmerken: energieverlies, twijfelen aan de eigen competenties en cynisme. Vooral ambitieuze, perfectionistische mensen met een grote verantwoordelijkheidsrol zijn gevoelig voor dit gevaar. De werkdruk zou hen wel eens te zwaar kunnen worden waardoor ze op een gegeven moment geen moment van rust meer kennen. Een grote peiler hierin is de moderne digitale wereld die ervoor zorgt dat we continue bereikbaar zijn via onophoudelijk e-mailverkeer, mobiele berichtjes of telefoontjes en natuurlijk ook via sociale media. In de bedrijfswereld klagen werknemers voornamelijk over de hoge taakeisen en gebrek aan autonomie op de werkvloer. De sectoren waar de meeste burn-outs plaatsen vinden, zijn de onderwijs- en communicatiesector. Een Belgisch onderzoek uit 2010, in opdracht van de overheid toont aan dat bijna 1 op 10 Belgen een burn-out heeft. Enkele jaren geleden richtte Christine Wittoeck de Belgische Digital Detox Academy op. De academie ondersteunt teams en bedrijven om van hun digitale communicatie en tools een bondgenoot te maken die bijdraagt tot het succes van de onderneming. Ze is ontstaan vanuit Wittoecks persoonlijke ervaring als professional, want als digitaldetox coach weet ze als geen ander dat het cruciaal is om digitale onrust om te buigen naar digitaal comfort. Met meer dan 25 jaar ervaring in internationale bedrijven als IT, Sales en Marketing specialist is Wittoeck een echte ervaringsdeskundige in haar vak. Gefascineerd door gedrag en gedragsverandering, beschouwt Wittoeck het als haar missie om bewustwording te creëren rond het feit dat we ons gedrag zelf in handen hebben. Onze attitude beïnvloedt ons dagdagelijks. Meer specifiek wil ze iedereen bewust maken van het feit dat ook gedrag ten opzichte van digitale tools in ons eigen macht ligt.
“In die twee jaar heb ik ontdekt dat mijn digitaal leven brandstof was voor mijn burn-out.”
Wittoeck heeft zelf ook twee jaar tegen een burn-out gestreden. “Toen ik ontdekte dat mijn digitale leven brandstof was voor een burn-out, wist ik dat er iets moest veranderen.” Ze besloot haar probleem bij de wortels aan te pakken en helpt tegenwoordig ook anderen met hun digitale onrust. “Digitale hulpmiddelen en sociale media zijn geïntegreerd in ons dagdagelijkse leven, daarom is het belangrijk dat we een balans weten te vinden tussen het on- en offline leven.” Wittoeck vertelt dat voorbereiding cruciaal is voor een gezonde digitaldetox. “Je hoeft niet onmiddellijk alles te bannen door je in een crashdieet te storten. Je moet de juiste keuzes maken. Bekijk eens hoe online leven past in jouw dagelijkse routines. Iemand die in een koekjesfabriek werkt, heeft nu eenmaal een lagere sociale medianood dan bijvoorbeeld een journalist.”
In kader van dit thema hebben zes studenten journalistiek aan de Arteveldehogeschool een week lang zonder digitale schermen geleefd. Geen computer en geen smartphone, geen televisie en geen internet. Alle hoogtechnologische snufjes werden overboord gegooid. Deze digitale detox heeft natuurlijk een effect op hun gemoedstoestand.
Een ding staat vast: het was een verbijsterende week voor alle studenten.